''अभ्यासाची शिदोरी'' उपक्रमाविषयी थोडक्यात माहिती
“अभ्यासाची शिदोरी” हा एक नाविन्यपूर्ण शैक्षणिक प्रकल्प आहे, जो सुनिल विठोबा वेळेकर यांनी देवलापार (जि. नागपूर) येथील आदिवासी भागात यशस्वीपणे राबवलेला आहे. या प्रकल्पाचा मुख्य उद्देश म्हणजे आदिवासी भागातील विद्यार्थ्यांना घरीच, सहज, सोप्या आणि आधुनिक पद्धतीने शिक्षणाची सुविधा उपलब्ध करून देणे होय.
प्रत्येक विद्यार्थ्याच्या घरी अभ्यासाच्या कोपऱ्यात QR कोडचा चार्ट लावलेला असतो. ह्या चार्टमुळे घरातील कोपरा वर्ग बनतो आणि तेथूनच शिक्षणाची प्रक्रिया सुरु होते. QR कोडमध्ये गणित, विज्ञान, इंग्रजी, इतिहास व भूगोल यांसारख्या विषयांच्या मूलभूत संकल्पना समाविष्ट असतात. या संकल्पना विद्यार्थ्यांना व्हिडीओ, अॅनिमेशन, ऑडिओ या माध्यमातून शिकता येतात.
विद्यार्थ्यांना अभ्यासासाठी पुस्तकांची गरज राहत नाही. फक्त मोबाइल वापरून QR कोड स्कॅन करायचा आणि शिक्षणात मजा अनुभवायची! या प्रकल्पामुळे मुलांना तंत्रज्ञानाची ओळख होते, शिक्षण रटाळ वाटत नाही आणि मुलांच्या मनात आवड निर्माण होते. तसेच प्रत्येक प्रकरणानंतर online test देता येत असल्याने मुले आवडीने टेस्ट देतात.
“अभ्यासाची शिदोरी” प्रकल्पाची अत्यंत आवश्यकता होती कारण आदिवासी भागातील विद्यार्थी शिक्षणात मागे पडतात. शाळेपासून अंतर, साधनसामग्रीची कमतरता, पालकांचे अल्पशिक्षण तसेच आर्थिक अडचणी यांमुळे विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक स्तरावर परिणाम होतो. या पार्श्वभूमीवर “अभ्यासाची शिदोरी” विद्यार्थ्यांना नव्या तंत्रज्ञानाच्या मदतीने घरीच शिकण्याची संधी देतो.
या प्रकल्पाचे अनेक फायदे आहेत:
शिक्षणात रस निर्माण होतो.
मूलभूत संकल्पना मजबूत होतात.
मोबाईल व इंटरनेटचा सकारात्मक वापर केला जातो.
पालकही QR कोड स्कॅन करून मुलांना शिकवू शकतात, त्यामुळे त्यांच्या सहभागात वाढ होते.
शिक्षक-विद्यार्थी संवादात वाढ झाल्याने व्यक्तिमत्व विकास घडतो.
भविष्यात हा प्रकल्प इतर आदिवासी आणि ग्रामीण भागात विस्तारता येईल. विविध भाषांत QR कोड तयार केल्यास भाषेची अडचण दूर होईल. शासन, स्वयंसेवी संस्था किंवा CSR प्रकल्पांद्वारे मोफत इंटरनेट किंवा डिव्हाइसेस दिल्यास अधिकाधिक विद्यार्थ्यांना याचा फायदा मिळू शकेल.
एकूणच, “अभ्यासाची शिदोरी” केवळ शैक्षणिक नव्हे, तर सामाजिक परिवर्तनाचे उदाहरण आहे. हा प्रकल्प “Digital India” आणि “Education for All” या संकल्पनांशी सुसंगत आहे आणि ग्रामीण, आदिवासी विद्यार्थ्यांपर्यंत आधुनिक शिक्षण पोहोचवणारा आदर्श मॉडेल ठरत आहे.
